Εφαρμογές και κίνδυνοι ηλεκτρονικής ψήφου

Στην ιστοσελίδα του Λευκού Οίκου έχει ανακοινωθεί το σχέδιο και η πρόθεση του Ομπάμα για Διαφάνεια και Ανοιχτή Διακυβέρνηση. Στην δεξιά στήλη της ιστοσελίδας βλέπουμε ότι η εισαγωγή των νέων θεσμών διαβούλευσης θα ξεκινήσει σε 3 φάσεις. Πρώτη φάση έχει ήδη αρχίσει και είναι το Brainstorming, δηλαδή η συλλογή ιδεών και προτάσεων από τον κόσμο. Η δεύτερη φάση ξεκινά στις 3 Ιουνίου και περιλαμβάνει την συζήτηση συγκεκριμένων ιδεών. Η τρίτη φάση, θα ξεκινήσει στις 15 Ιουνίου και θα περιλαμβάνει την καταγραφή ολοκληρωμένων προτάσεων.
Παρακολουθούμε συνεπώς 3 στάδια: Μαζική συλλογή ιδεών (Brainstorming) , Ανοιχτή Συζήτηση και Καταγραφή Προτάσεων. Στις συναντήσεις των συντονιστών εθελοντών για τη διαφάνεια χρησιμοποιήσαμε τους όρους wiki-ideas και wiki-proposals για να παρουσιάσουμε ξεχωριστά 2 διαφορετικές ανάγκες: την ανάγκη του πολίτη να συμμετέχει στη διαβούλευση ιδεών (ideas/brainstorming) και την ανάγκη για κατάθεση ολοκληρωμένων προτάσεων (Proposals) με υποχρέωση της πολιτείας να απαντά υπεύθυνα.
Η πρώτη φάση (Brainstorming) στις ΗΠΑ ξεκίνησε στην ιστοσελίδα OPEN GOVERNMENT DIALOGUE Εκεί κάθε πολίτης καλείται να διατυπώσει και να ψηφίσει ιδέες. Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μια ενδιαφέρουσα καινοτομία. Ωστόσο πρέπει να είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί στις προσπάθειες που περιλαμβάνουν ηλεκτρονικές ψηφοφορίες είτε επώνυμες είτε ανώνυμες.
Γιατί;
1ον) Οι χρήστες του διαδικτύου ΔΕΝ είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας. Εξ’ ορισμού δηλαδή, με όρους στατιστικής δεν εκπροσωπείται η κοινωνία.
2ον) Πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το διαδίκτυο είναι ένα “θηρίο” που θυμάται τα πάντα και για πάντα. Η ανώνυμη ψήφος δίνει τη δυνατότητα συντονισμένης επίθεσης από τα συμφέροντα που θίγονται, ενώ από την άλλη η επώνυμη ψήφος αποτελεί κίνδυνο για την καταστρατήγηση των προσωπικών δεδομένων και ελευθεριών.
3ον) Πρέπει να αποκτήσουμε συναίσθηση για το μέγεθος των οικονομικών συμφερόντων που διακυβεύονται. Η διαφάνεια αφαιρεί εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια κέρδους από τις πιο ισχυρές εταιρίες! Όταν διαθέτεις τέτοια κονδύλια είναι εύκολο να “συντονίσεις” εκατοντάδες ανώνυμες ή επώνυμες online ψήφους και να παίξεις το δικό σου παιχνίδι εις βάρος της διαφάνειας και της ανοιχτής διακυβέρνησης. Την ίδια μέθοδο μπορούν να εφαρμόσουν και οι πολιτικοί αντίπαλοι.
Θα μιλήσω με ένα απλό παράδειγμα. Στην επίσημη ιστοσελίδα διαβούλευσης που ανέφερα προηγουμένως, αν πατήσουμε τη πρώτη θεματική συζήτηση Making Data More Accessible (Κάνοντας τα δημόσια δεδομένα προσβάσιμα) επιλέγοντας πάνω δεξιά το λινκ που γράφει TOP RATED βλέπουμε ποιες ιδέες έχουν ψηφιστεί περισσότερο. Περιμένουμε λοιπόν να διαβάσουμε προτάσεις για τη διαφάνεια και τα δημόσια δεδομένα. Σωστά; Λάθος!
Από το σύνολο των 311 ιδεών, στις πρώτες θέσεις κυριαρχούν οι απόψεις που κάνουν προσωπική επίθεση (κάτω από τη ζώνη) στον πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα. Πριν από 2 ημέρες, καταμέτρησα ότι οι απόψεις με θέση 5η, 6η, 7η, 8η, 9η, 10η, 11η, 12η, 13η, 14η, 15η, 16η, 17η, 19η, 20η, 21η, 23η ρωτούν, κατά σύμπτωση, όλοι το ίδιο πράγμα, και προσπαθούν να αποδείξουν ότι ο Ομπάμα δεν έχει γεννηθεί στης ΗΠΑ και συνεπώς δεν μπορεί να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ. Το ίδιο ερώτημα επαναλαμβάνεται μονότονα στην πρώτη εκατοντάδα των ψηφισμένων ερωτήσεων. Παρόμοια εικόνα βλέπουμε στις υπόλοιπες θεματικές συζητήσεις.
Σήμερα, 2 μέρες μετά, έχουν κατεθεί 801 ιδέες και πρώτη ανέρχεται η άποψη με φαινομενικά “αθώο” τίτλο “A Rite of Passage? ” Το κείμενο μας αφηγείται μια “συγκηνητική ιστορία” γραφειοκρατίας σε μια οικογένεια μεταναστών. Αποτελεί κλασσική ιστορία προπαγάνδας που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Ομπάμα δεν έχει τα τυπικά συνταγματικά προσόντα για να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ αφού, όπως λένε, δεν γεννήθηκε στις ΗΠΑ.

Αυτή τη στιγμή η νούμερο ένα άποψη έχει ψηφισθεί με 1600 ψήφους υπέρ και 600 κατά. Δηλαδή το 72% των διαδικτυακών ψηφοφόρων παρουσιάζονται επίσημα να πιστεύουν ότι ο Ομπάμα δεν έχει τις συνταγματικές προϋποθέσεις για να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ.

Συνεπώς όταν συζητούμε/σχεδιάζουμε δημόσιο διάλογο πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη δύναμη της ηλεκτρονικής ψήφου ως εργαλείο συντονισμένων ενεργειών από συμφέροντα που έχουν τους πόρους, το χρόνο αλλά και τη πρόθεση να παίξουν με τις εντυπώσεις.

Το ζήτημα χρειάζεται διερεύνηση σε βάθος για να αναδειθούν εναλλακτικοί τρόποι διαβούλευσης. Από τη στιγμή που μερικές εκατοντάδες ψήφοι μπορούν να σχηματίσουν ψεύτικες εντυπώσεις η διαδικτυακή ψήφος αποτελεί κίνδυνο. Η ποσοτική αξιολόγηση μιας πολιτικής άποψης αποτελεί “ανοιχτή πρόσκληση” για οργανωμένα συμφέροντα τα οποία θα κάνουν τα πάντα για να νομιμοποιήσουν τις απόψεις τους και να τις παρουσιάσουν ως αποτέλεσμα δημόσιας διαβούλευσης.
Παναγιώτης Πετεινάτος